آیا حافظه و عملکردهای مغز قابل تغییر و تقویت است؟
برای اکثر ما افزایش حجم حافظه و دیگر عملکردهای مغز مانند سرعت و تمرکز بیشتر، بسیار جالب و خواستنی است. اما آیا تبلیغات گسترده و ادعاهای فراوان در این زمینه به واقع درست و عقلانی است؟
بسیاری معتقدند بازی‌های کامپیوتری و ویدئو گیم‌ها می‌تواند حافظه، سرعت، تمرکز و خیلی از قابلیت های مغز را افزایش دهد. اما تحقیقات نشان می‌دهد با بازی‌های کامپیوتری عملکردهای مغزی و در نهایت هوش افراد افزایش پیدا نمی‌کند، بلکه به طور موقتی در برخی بازی‌ها و توانایی‌های خواسته شده در آن بازی‌ها قوی می‌شوند اما تحقیقات ثابت نکرده که آیا این توانایی‌ها در بلند مدت نیز ماندگار است یا خیر؟
پس در بهترین حالت باید متخصص در شرایط خاص با توجه به توانایی و نیاز یک فرد در برخی موارد از این بازی‌ها استفاده کند. اما آنچه بیشتر در این باره مهم است جنبه تبلیغاتی این بازی‌ها است. برای افزایش حافظه، تمرکز و و دیگر توانایی‌های مغز نیاز به موارد پیشرفته‌تر و گسترده‌تری است و فقط با یک بازی شما باهوش نمی‌شوید!
اما تمریناتی که زمینه علمی و تحقیقاتی دارند می‌توانند در بهبود عملکردهای مغز و ذهن به شما کمک کنند. اولین نکته در مورد کارکرد موثر مغز رعایت این ۳ مورد است. ورزش، رژیم غذایی، خواب کافی. این ۳ مورد نیازهای اساسی مغز است و برای رسیدن به آن‌ها نیاز به تمرین و تغییر عادات مخرب داریم.
یوگا: ورزش‌هایی مانند یوگا و تمرینات مدیتیشن تاثیر بسیار قوی بر مغز ما می‌گذارد. در یک تحقیق به مدت ۱۲ هفته افراد بالای ۵۵ سال را در کلاس‌های یوگا شرکت دادند و تمرینات آن را روزانه بر روی آن‌ها عملی کردند. هر هفته به مدت ۱ ساعت در کلاس یوگا شرکت کردند و هر روز به مدت ۱۵ دقیقه تمرینات را در خانه انجام دادند. بعد از ۱۲ هفته از مغز افراد شرکت کننده عکس برداری شد. نتایج نشان داد مناطق حافظه و زبان و عملکردهای مغز افراد تقویت و بهبود پیدا کرده بود. همچنین نواحی مربوط به تمرکز و انجام فعالیت چندگانه نیز بهبود یافته بود. خلق افراد و حافظه فضایی آن‌ها نیز پیشرفت کرده بود. که نشان دهنده بهبود در حافظه کلامی شرکت کنندگان بوده است.
مجمع پیشگیری از آلزایمر در آمریکا تحقیقی در مورد فواید یوگا و مدیتیشن و تاثیر آن بر عملکردهای مغز انجام داده است. نتایج این تحقیقات نشان داد تمرینات روزانه می‌تواند اثرات مفید و بلند مدتی بر عملکردهای مغز داشته باشد. برخی از این فواید که با عکس برداری مغز صورت گرفته شامل موارد زیر است:
- افزایش جریان خون در مغز برای کمک به تفکر
- افزایش جریان خون در قسمت‌های از مغز که موجب بهبود حافظه و بازیابی اطلاعات در مغز می‌شود.
- افزایش فعالیت در قسمت‌های از مغز (لوب پیشانی) که در عملکردها مغزی چون توجه و تمرکز دخیل است.
- ذخیره سازی دوباره مواد شیمیایی (نوروترنزمیتر) در مغز که منجر به عملکرد سریع‌تر و راحت‌تر مغز می‌شود (مانند افزایش استیل کولین، نوراپی نفرین و دوپامین در مغز)
- بالا بردن سطح انرژی، بهبود کیفیت خواب و کاهش استرس (سطح کورتیزول را پایین می‌آورد.)
- بهبود سلامت روان و ذهن در کوتاه مدت و بلند مدت.
در این تمرینات فرد تمام حواس پنج گانه خود را تا جای ممکن فعال می‌کند که این امر منجر به فعالیت نواحی بیشتری در مغز شده و آن را هشیارتر می‌کند. تمرینات شامل تنفس‌های متمرکز، حرکات خاص انگشتان، زمزمه کردن و تجسم سازی ذهنی است.
نحوه کار تمرینات و تاثیر آن بر نواحی مختلف مغز:
این تمرینات تمام حواس فرد و نواحی مغزی مرتبط با آن‌ها را فعال می‌کند. استفاده از زبان و دهان در تمرینات، نواحی هیپوتالاموس و غده هیپوفیز مغز را فعال می‌کند. تحریک عصب‌های متراکم در نوگ انگشتان، لب‌ها و زبان، قسمت‌های حسی-حرکتی را در مغز فعال می‌کند. استفاده از حرکات انگشتان و همزمانی آن با فعالیت‌های تولید صدا و آواز خواندن لوب پس سری مغز را فعال می‌کند که در بینایی نقش عمده ای ایفا می‌کند.
شیوه تمرین:
- روی زمین دراز بکشید یا بنشینید به گونه‌ای که احساس راحتی کنید و در جایی از بدن احساس فشار و ناراحتی نکنید. پشتتان کاملا صاف و کشیده باشد. نفس‌های عمیق بکشید و به آرامی چشم‌هایتان را ببندید.
- تنفس‌های عمیق شکمی را چندین بار تکرار کنید تا این کار برایتان راحت شود و احساس کنید آرام شده‌اید و ضربان قلب شما نیز آرام می‌زند.
- به تولید اصوات بپردازید. سااااا، نااااا، ماااااا و غیره. اگر این کار را دسته جمعی انجام دهید احساس خوشایندتری به شما دست می‌دهد. صداها را با فریاد ادا نکنید. باید به گونه‌ای باشد که احساس لرزش در گلو و قفسه سینه کنید.
- همان‌طور که آرام و رها دراز کشیده‌اید، دستان خود را به بالای سر بکشید طوری که کف دستان رو به سقف باشد. سپس نوک هر انگشت را به ترتیب به شست خود فشار داده و رها کنید. این کار را برای تمام انگشتان دو دست انجام دهید. سپس آن را با صوت همراه کنید. یعنی انگشت اشاره را به شست فشار دهید و صدای ساااااا را همزمان تولید کنید. سپس صدای بعدی و انگشت بعدی. همین ترتیب را با تمام انگشتان دو دست تکرار کنید.
- همان‌طور که صداها را تکرار می‌کنید به مرحله تصویرسازی می‌رسید. تجسم کنید انرژی از بالا به سر شما وارد می‌شود و در تمام ذهن شما جاری شده و بعد خارج می‌شود.
- سپس تجسم کنید صداها از همان مسیر در جریان است.
- به مدت ۲ دقیقه صداها را آوازگونه با صدای بلند بخوانید. بعد از آن به مدت ۲ دقیقه به صورت آرام‌تر بخوانید. بعد از آن به مدت ۴ دقیقه صداها را به آرامی برای خود تکرار کنید. سپس به مدت ۲ دقیقه آن را نجوا کنید. و در آخر به مدت ۲ دقیقه آن‌ها را بلند بخوانید.
