استرس همیشه هم برای حافظه مضر نیست

استرس می‌تواند بازیابی حافظه را کاهش بدهد

همه ما فشار ناشی از تلاش‌ های زیاد برای یادآوری یک رمز عبور در شرایط فوری را تجربه کرده‌ ایم. استرسی که ما هنگام تلاش برای ورود به سیستم برای پرداخت به موقع وام‌ های خود یا ورود به اکانت نتفلیکس در تلویزیون جدیدمان تجربه می‌ کنیم، این توانایی را دارد که اوضاع را طوری جلوه بدهد گویی استرس در حال توطئه ای برای نابودی کل خاطره‌ های ما است.

وقتی دچار استرس شده باشیم  یاداوری چیزهایی که روز ها ،هفته ها یا سال ها پیش اموخته ایم سخت تر می شود. در ۴۰ سال گذشته، مکانیسم این اثرگذاری موضوع پژوهش‌ های بسیاری بوده است. وقتی چیزی را می‌ آموزیم، در مغز ما ذخیره می‌ شود و بعداً از طریق روند بازیابی حافظه قابل دسترسی است. بازیابی حافظه فرآیند فعالی است که به عملکرد قشر پیشانی مغز ((prefrontal cortex متکی است. این قشر در شرایط پراسترس عملکرد مطلوبی ندارد و ممکن است فرایند هایی مانند بازیابی حافظه دچار آسیب ‌شوند.

استرس باعث تقویت یادگیری می‌شود.

برخلاف بازیابی حافظه، عمل خاطره‌ سازی، که به تعبیری همان یادگیری است، از استرس بهره‌ مند می‌ شود. این موضوع اولین بار در پژوهش‌ های انجام‌ شده روی موش‌ هایی مشخص شد که آموزش‌ دیده بودند از شوکه‌ شدن اجتناب کنند. این موش‌ ها که بیشترین استرس را در برابر شوک‌ ها متحمل می‌ شدند، چند ساعت بعد و در شرایط استرس‌ زای بعد بهترین عملکرد را از لحاظ حافظه داشتند.

همین الگو در انسان‌ها نیز صادق است. در پژوهش‌ های انجام‌ شده در آزمایشگاه ها، 20 میلی‌ گرم کورتیزول (معادل واکنش استرسی متوسط) به انسان‌ ها تزریق کردند و سپس، عکس‌ هایی را به آن‌ ها نشان دادند که بعداً قرار بود این عکس‌ ها را یاد بیاورند. برخی از این تصاویر حاوی محتوای عاطفی مانند سگی در حال  پارس کردن بود و برخی دیگر هم از نظر بار عاطفی خنثی بودند، مانند تصویری از یک میز. یک هفته بعد، از ان ها خواسته شد این تصاویر را به یاد بیاورند. کسانی که دوز کورتیزول را دریافت کرده بودند، بیشتر از کسانی که دارونما دریافت کرده بودند، این عکس‌ ها را به یاد می‌ آوردند. بیشترین تقویت حافظه هم برای خاطرات مربوط  به تصاویر عاطفی بود.

چرا هورمون کورتیزول یادگیری را تقویت می‌کند؟

شاید این سوال برایتان پیش آمده باشد که چرا این امر به طور خاص روی تقویت یادگیری تجربه‌ های عاطفی اثر می‌ گذارد؟ حوادث استرس‌ زا اغلب حوادثی عاطفی هستند؛ مانند تصادفات رانندگی، زایمان، برنده شدن در مسابقات قهرمانی و ازدواج. همه این وقایع استرس‌ زا، عاطفی و معنی‌ دار هستند. سیستم حافظه مغز ما در یادآوری آنچه معنی دارد، بسیار خوب عمل می‌ کند. سیستم استرس مغز ما با سیستم حافظه همکاری می‌ کند تا سیگنالی برای یادآوری موضوعات معنی‌ دار برای ما ارسال کند.

در این زمینه، «معنی‌ دار بودن» بیانگر چیزی است که برای سلامت ما مفید است. جلوگیری از وقوع تصادف و داشتن زایمانی بی‌ دردسر اتفاقی بسیار مفید است. یادآوری این شرایط برای بقای ما مهم است. استرس نشانه‌ ای متمایز کننده برای چیز هایی است که باید آشکارا آن‌ها را به خاطر بسپاریم تا از خطرات آینده جلوگیری کنیم و رفاه خود را ارتقاء ببخشیم.

استرس، حافظه، و اختلال استرس پس از سانحه

مشکل این سناریو این است که گاهی وقت‌ ها داشتن حافظه تقویت‌ شده برای حوادث استرس‌ زا ممکن است منجر به اختلالاتی مانند اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) شود. در این حالت، گویی سیستم حافظه ما ربوده می‌شود و خاطرات مزاحمی از یک واقعه بسیار استرس‌زا در ذهن شکل می‌گیرد. این الگو (مکانیسم طبیعی مغز  را ربوده و منجر به شکل‌گیری حالات آسیب‌شناسی می‌شود) چالشی واقعی در درمان اختلالات روانی است. چگونه می‌توانیم در حالی که سیستم اصلی دست نخورده باقی مانده است، آن را در برابر آسیب‌ حافظت کنیم؟ برای درک بهتر پیچیدگی‌های این گونه سیستم‌ها به پژوهش‌های بیشتری نیاز است.

بهتر است پیچیدگی‌های مربوط به نحوه تعامل استرس با حافظه در شرایط عادی را بشناسیم. این امر باعث می‌شود تا چگونگی به بیراهه کشانده شدن استرس و حافظه در PTSD و سایر بیماری‌های روانپزشکی بهتر درک شود. این درک می‌تواند به هدف توسعه روش‌های درمانی برای کاهش تأثیر این اختلالات کمک کند.

درباره ما

مرکز مشاوره روانشناسی سروهانا در حیطه های ارزیابی و درمان اختلالات روانشناسی کودک، مشاوره روانشناسی نوجوان و بزرگسال و همچنین مشاوره خانواده، ازدواج، تحصیلی، شغلی و فردی با بالاترین کیفیت و زیر نظر روانشناسان و مشاوران مجرب و با تجربه آمادگی لازم جهت همراهی و ارائه خدمات به شما عزیزان را دارد. منتظر حضور گرم شما به صورت حضوری در کلینیک سروهانا و یا به صورت غیر حضوری در اپلیکیشن فارگو هستیم.