اعتیاد به سیگار
در یک روز بارانی از پشت میز کار خود بلند می‌شود و سمت تراس محل کار خود درحال نگاه به چشم‌انداز شهر حرکت میکند. پاکت سیگار را از جیب‌ش خارج و شروع به کشیدن یک نخ سیگار میکند. با نزدیک کردن سیگار به لبانش صدای تمام روزمرگی‌ها و اضطراب‌ها در ذهنش محو می‌شود و برای لحظه‌ای آرامش را احساس میکند. انگار تمام خستگی‌ها در چشمانش تار می‌شوند.
موقعیتی که دربالا شرح دادیم، تجربه روزانه اکثر افراد مبتلا به اعتیاد به سیگار است. در این مقاله قصد داریم که به صورت کلی درباره اعتیاد به سیگار و این که چرا افراد به سیگار کشیدن روی می آورند بپردازیم و تاثیرات روانی طولانی مدت سیگار کشیدن را بررسی کنیم و متوجه شویم که بعد از سیگار کشیدن چه اتفاقاتی در مغز و بدن رخ می دهد
سیگار چیست؟
سیگار یک محصول مصرفی‌ست که از برگ‌های خشک‌شده توتون ساخته شده و معمولاً به صورت لوله‌های کوچک کاغذی پیچیده می‌شود. سیگار عمدتاً به منظور کشیدن و استنشاق دود آن استفاده می‌شود و نیکوتین، ماده اصلی موجود در توتون، دلیل اصلی وابستگی و اعتیاد به آن است.
اعتیاد به سیگار یک نوع وابستگی به نیکوتین است. این وابستگی می‌تواند دو جنبه جسمی و روانی داشته باشد و در طول زمان، سیگار کشیدن به یک عادت تبدیل می‌شود که فرد به طور مداوم به آن نیاز پیدا میکند.
سیگار کشیدن ممکن است به ابزاری برای مقابله با احساساتی مثل استرس، تنهایی یا خستگی تبدیل شود. اعتیاد به سیگار ترکیبی از این دو وابستگی است که در ادامه به توضیح بیشتر آن می‌پردازیم.
چرا افراد به سیگار کشیدن روی می آورند؟
افراد به دلایل مختلفی به سیگار کشیدن روی می آورند، که این دلایل می‌توانند شامل عوامل روان‌شناختی، اجتماعی و بیولوژیکی باشند.
1. وابستگی به نیکوتین:
نیکوتین، ماده‌ای‌ست که در برگ‌های توتون وجود دارد، به سرعت در بدن جذب شده و باعث ایجاد تغییراتی در مغز می‌شود که به مرور زمان فرد را وابسته میکند. نیکوتین روی ترشح دوپامین در مغز تأثیر می‌گذارد که احساس لذت و آرامش را به فرد می‌دهد. این وابستگی بیولوژیکی یکی از عوامل اصلی اعتیاد به سیگار است، زیرا با گذشت زمان فرد برای دستیابی به این احساسات مثبت، نیاز به مصرف بیشتر نیکوتین پیدا میکند. در ادامه این مقاله در پاسخ به پرسش «بعد از سیگار کشیدن چه اتفاقاتی در مغز و بدن رخ می دهد؟» به این مورد بیشتر می‌پردازیم.
2. کاهش استرس و اضطراب:
بسیاری از افراد از سیگار به عنوان راهی برای فرار از استرس و اضطراب استفاده می‌کنند. در موقعیت‌های تنش‌زا، افراد به سیگار کشیدن به عنوان یک راه سریع برای آرامش روی می‌آورند. سیگار به طور موقت باعث کاهش استرس می‌شود، اما در واقع این تأثیر کوتاه‌مدت است و مشکلات را حل نمی‌کند، بلکه در نهایت به افزایش وابستگی منجر می‌شود.
3. تاثیرات اجتماعی و فرهنگی:
محیط و گروه‌های اجتماعی نقش مهمی در شروع سیگار کشیدن دارند. افراد به خصوص نوجوانان تحت تأثیر همسالان خود قرار می‌گیرند و برای پذیرفته شدن در گروه، به سیگار کشیدن روی می آورند همچنین در برخی فرهنگ‌ها یا محیط‌ها، سیگار کشیدن به عنوان نمادی از بلوغ یا استقلال فرد در نظر گرفته می‌شود.
4. عادت و رفتارهای روزمره:
سیگار کشیدن به مرور زمان به یک عادت روزمره تبدیل می‌شود. برای برخی افراد، سیگار کشیدن به فعالیت‌های خاصی مانند نوشیدن قهوه یا استراحت در محل کار مرتبط می‌شود که حتی در زمان‌هایی که به آن نیاز هم ندارند طبق عادت، شروع به استعمال آن می‌کنند. این پیوندهای روانی و عادت‌های رفتاری می‌توانند ترک سیگار را بسیار دشوار کنند.
بعد از سیگار کشیدن چه اتفاقاتی در مغز و بدن رخ می دهد؟
بعد از سیگار کشیدن، تغییرات مختلفی در مغز و بدن رخ می‌دهد که به دلیل حضور نیکوتین و سایر مواد شیمیایی موجود در سیگار است. این تغییرات هم کوتاه‌مدت و هم بلندمدت هستند و می‌توانند تأثیرات قابل توجهی بر سلامتی داشته باشند.
تأثیر بر مغز: افزایش ترشح دوپامین: نیکوتین به سرعت از طریق ریه‌ها جذب خون می‌شود و ظرف چند ثانیه به مغز می‌رسد. در مغز، نیکوتین باعث افزایش ترشح دوپامین می‌شود، که این هورمون مسئول احساس لذت و سر‌خوشی است. ترشح دوپامین دلیل اصلی ایجاد احساس خوب و اعتیاد به سیگار است.
ایجاد مدارهای اعتیادی: با هر بار سیگار کشیدن، مغز به تدریج مدارهای اعتیادی جدیدی ایجاد میکند. این به این معناست که مغز فرد به مرور زمان به نیکوتین عادت میکند و برای دستیابی به همان سطح لذت، نیاز به مصرف بیشتر نیکوتین دارد.
کاهش فعالیت برخی مناطق مغز: مصرف مداوم نیکوتین می‌تواند فعالیت طبیعی مغز را مختل کرده و عملکرد برخی مناطق را که مسئولیت کنترل خود و تصمیم‌گیری‌های منطقی را بر عهده دارند، کاهش دهد.
تأثیرات جسمانی: افزایش ضربان قلب و فشار خون: نیکوتین باعث تحریک سیستم عصبی سمپاتیک می‌شود که به دنبال آن ضربان قلب و فشار خون افزایش می‌یابد. این افزایش موقت می‌تواند به مرور زمان به بیماری‌های قلبی و عروقی منجر شود.
کاهش اکسیژن رسانی به بافت‌ها: دود سیگار حاوی مونوکسید کربن است که با هموگلوبین خون ترکیب شده و از حمل اکسیژن به بافت‌های بدن جلوگیری میکند. این موضوع باعث خستگی و ضعف عمومی بدن می‌شود و در بلندمدت خطر بیماری‌های ریوی را افزایش می‌دهد.
تحریک ریه‌ها و مجاری تنفسی: مصرف سیگار باعث التهاب و تحریک ریه‌ها می‌شود. این موضوع می‌تواند به علائمی مانند سرفه، تنگی نفس و تولید خلط منجر شود. در بلندمدت، سیگار کشیدن منجر به بیماری‌های تنفسی می‌شود.
مورد دیگری که قصد داریم در ادامه به آن بپردازیم تاثیرات روانی طولانی مدت سیگار کشیدن است.
تاثیرات روانی طولانی مدت سیگار کشیدن
سیگار کشیدن علاوه بر تأثیرات جسمانی، تأثیرات طولانی‌مدت روانی عمیقی دارد که به مرور زمان می‌تواند به اختلالات جدی روانی و رفتاری منجر شود. این تأثیرات از دو جنبه قابل بررسی است: وابستگی روانی به نیکوتین و اثرات منفی بلندمدت بر سلامت روان
وابستگی روانی به نیکوتین
یکی از اثرات روانی مهم سیگار کشیدن، ایجاد وابستگی شدید به نیکوتین است. نیکوتین بر سیستم پاداش مغز تأثیر می‌گذارد و با ترشح دوپامین باعث احساس لذت و آرامش موقتی می‌شود. این تجربه لذت‌بخش باعث می‌شود افراد به مرور زمان به نیکوتین وابسته شوند و هر بار که سطح نیکوتین در بدن کاهش می‌یابد، تمایل به مصرف سیگار افزایش پیدا میکند. این وابستگی روانی باعث می‌شود فرد در موقعیت‌های استرس‌زا، بی‌حوصلگی، یا ناراحتی عاطفی به سیگار کشیدن به عنوان راه‌حلی سریع برای کاهش استرس و افزایش تمرکز روی بیاورد. اما این چرخه اعتیادآور، احساس کنترل فرد را تضعیف میکند و در بلندمدت، وابستگی شدیدتری به وجود می‌آورد.
افزایش اضطراب و افسردگی
اگرچه افراد سیگاری ممکن است بعد از کشیدن سیگار احساس آرامش کنند، اما در بلندمدت این رفتار به مشکلات روانی مانند اضطراب و افسردگی منجر می‌شود. مصرف مداوم نیکوتین باعث نوسانات سطح دوپامین و دیگر مواد شیمیایی مغز می‌شود و این تغییرات در نهایت می‌تواند به ناپایداری خلق‌و‌خو و افسردگی بیانجامد. مطالعات نشان داده‌اند که افراد سیگاری نسبت به افراد غیرسیگاری بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی و اضطراب قرار دارند. همچنین ترک سیگار به دلیل وابستگی شدید می‌تواند احساس اضطراب، تحریک‌پذیری و ناآرامی را افزایش دهد.
کاهش توانایی در کنترل استرس
شاید سیگار کشیدن به عنوان روشی سریع برای تسکین استرس در نظر گرفته شود، اما این عادت روانی توانایی فرد برای مدیریت استرس را کاهش می‌دهد. سیگاری‌ها به مرور زمان دیگر نمی‌توانند بدون نیکوتین به‌خوبی از عهده استرس‌های روزمره برآیند که این موضوع به وابستگی بیشتر به سیگار و ناتوانی در مقابله با مشکلات زندگی منجر می‌شود.
در نهایت، سیگار کشیدن نه تنها به وابستگی روانی شدید منجر می‌شود، بلکه با تشدید مشکلات روانی مانند اضطراب و افسردگی، کیفیت زندگی را در بلندمدت به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد.
درمان اعتیاد به سیگار
درمان‌های روانی برای ترک سیگار بر تغییر رفتار، تقویت انگیزه و مدیریت استرس تمرکز دارند. این روش‌ها به افراد کمک می‌کنند تا با وابستگی روانی به سیگار مقابله کنند و عادت‌های سالم‌تری جایگزین کنند. برخی از مؤثرترین درمان‌های روانی برای ترک سیگار شامل موارد زیر هستند:
1. درمان شناختی-رفتاری (CBT)
یک روش درمانی است که بر تغییر الگوهای فکری منفی و رفتارهای ناسالم متمرکز است. در این روش، افراد یاد می‌گیرند که چطور با محرک‌های سیگار کشیدن مانند استرس یا بی‌حوصلگی مقابله کنند و رفتارهای سالم را جایگزین عادت‌های قدیمی کنند. این روش می‌تواند به فرد کمک کند تا محرک‌های روانی و اجتماعی سیگار کشیدن را شناسایی و مدیریت کند و از وسوسه‌های مرتبط با سیگار دوری کند.
2. مصاحبه انگیزشی (Motivational Interviewing)
این نوع درمان بر انگیزه فرد برای ترک سیگار تمرکز دارد. درمانگر به فرد کمک میکند تا دلایل شخصی خود را برای ترک سیگار مشخص کند و با استفاده از تکنیک‌های انگیزشی، انگیزه درونی فرد برای تغییر رفتار را تقویت میکند. این روش به افراد کمک میکند تا دلایل و انگیزه‌های قوی‌تری برای ترک سیگار پیدا کنند و بر چالش‌های مرتبط با ترک غلبه کنند.
3. گروه‌های حمایتی
شرکت در گروه‌های حمایتی مانند جلسات گروهی ترک سیگار به افراد این امکان را می‌دهد تا تجربیات و چالش‌های خود را با دیگران به اشتراک بگذارند. این محیط حمایتی می‌تواند باعث افزایش حس تعلق و کاهش احساس تنهایی شود. دریافت حمایت اجتماعی و تشویق از دیگران که با چالش‌های مشابه مواجه هستند، می‌تواند به موفقیت در ترک سیگار کمک کند.
4. مدیریت استرس و آرام‌سازی (Relaxation Techniques)
بسیاری از افراد به دلیل استرس به سیگار کشیدن روی می‌آورند. بنابراین، تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، تنفس عمیق، یوگا، و تمرینات آرام‌سازی می‌توانند جایگزین‌های مفیدی برای سیگار کشیدن باشند. این تکنیک‌ها به فرد کمک می‌کنند تا بدون نیاز به سیگار با استرس‌های روزمره مقابله کند و احساس آرامش بیشتری داشته باشد.
5. هیپنوتراپی (Hypnotherapy)
هیپنوتراپی از طریق القای حالت‌های آرام‌بخش به فرد کمک میکند تا باورها و نگرش‌های مرتبط با سیگار کشیدن را تغییر دهد. این روش معمولاً به تقویت اراده برای ترک و کاهش وابستگی روانی کمک میکند. هیپنوتراپی می‌تواند تأثیرات روانی عمیقی بر کاهش تمایل به سیگار کشیدن داشته باشد.
6. درمان‌های مبتنی بر ذهن‌آگاهی (Mindfulness-Based Therapy)
این روش به افراد کمک میکند تا آگاهانه‌تر با احساسات و افکار خود مواجه شوند و به جای پاسخ خودکار به استرس یا وسوسه‌های سیگار، به طور منطقی و بدون وابستگی واکنش نشان دهند. ذهن‌آگاهی به افراد کمک میکند تا کنترل بیشتری بر تمایلات خود داشته باشند و الگوهای رفتاری سالم‌تری ایجاد کنند.
این درمان‌های روانی، به‌ویژه در ترکیب با روش‌های دارویی، می‌توانند فرایند ترک سیگار را تسهیل کرده و به افراد کمک کنند تا به طور پایدار از سیگار دوری کنند.
در این مقاله به موضوع اعتیاد به سیگار از دیدگاه روانشناسی پرداخته شد. ابتدا سیگار کشیدن به عنوان یک عادت رایج و اعتیادآور که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به آن مبتلا هستند، معرفی شد. توضیح داده شد که چرا افراد به سیگار روی می آورند و در ادامه به تاثیرات طولانی مدت سیگار کشیدن اشاره کردیم و در نهایت انواع درمان را نام برده و معرفی کردیم.
درباره ما
مرکز مشاوره روانشناسی سروهانا در حیطه های ارزیابی و درمان اختلالات روانشناسی کودک، مشاوره روانشناسی نوجوان و بزرگسال و همچنین مشاوره خانواده، ازدواج، تحصیلی، شغلی و فردی با بالاترین کیفیت و زیر نظر روانشناسان و مشاوران مجرب و با تجربه آمادگی لازم جهت همراهی و ارائه خدمات به شما عزیزان را دارد. منتظر حضور گرم شما به صورت حضوری در کلینیک سروهانا و یا به صورت غیر حضوری در اپلیکیشن فارگو هستیم.