رشد و تکامل کودک

فرآیند تکامل

کودک شما به‌سرعت تغییر و رشد می‌کند، مهارت ‌ها را یاد می‌گیرد و می‌تواند با جهان پیرامون خود با روش ‌هایی جدید و متفاوت ارتباط برقرار کند. به این فرایند تکامل می‌گویند. فرایند تکامل شامل چندین بخش است: تکامل شناختی، تکامل جسمی، تکامل مهارت ‌های کلامی و تکامل اجتماعی.

بخش های تکاملی کودک

کودک شما در دورانی که چهاردست‌وپا راه می‌رود به شکل اساسی تغییر می‌کند. در این دوران می‌توانید در  بخش ‌های زیر شاهد تکامل او باشید:

تکامل شناختی

تکامل شناختی به توانایی ‌های هوشی مثل تفکر و استدلال و همچنین کسب دانش و توانایی پردازش اطلاعات اشاره دارد. والدین در دورانی که کودک چهاردست‌وپا راه ‌می ‌رود شاهد جهش عظیمی در این بخش هستند؛

تکامل جسمی

تکامل جسمی به رشد کودک و همچنین مهارت ‌های حرکتی درشت و ظریف او می‌پردازد. تغییرات این بخش به‌اندازه مرحله نوزادی سریع یا مشهود نیست، اما باز هم می ‌توانید تغییرات زیادی را در فاصله سنی یک تا سه سال مشاهده کنید.

• تکامل حرکتی ظریف به مهارت‌هایی گفته می ‌شود که با استفاده از ماهیچه‌های کوچک مثل دست و انگشت انجام می ‌شوند.
• تکامل حرکتی درشت به مهارت ‌هایی گفته می ‌شود که با ماهیچه‌ های بزرگ کودک مثل بازو و ران انجام می‌شود؛

مهارت های کلامی 

مهارت کلامی بخش مهم دیگری از تکامل کودک است. کودکان در فاصله سنی 12 تا 36 ماهگی  ابتدا فقط تعداد محدودی کلمه بلد هستند، بعد به‌تدریج یاد می‌گیرند اشیا و تصاویر را به کلمات ربط دهند و بعد گفتن جملات کامل و بیان افکار و ایده‌ های پیچیده ‌تر را می‌آموزند؛

تکامل اجتماعی 

تکامل اجتماعی به مهارت کودک در یادگیری هنجارهای اجتماعی و تطبیق خود با این هنجارها و در کنار آن، کسب استقلال و عزت‌نفس می‌پردازد؛ بیان نیاز، درخواست کمک، تعامل صحیح با گروه همسالان و بازی با آنها نمونه هنجارهایی هستند که کودک می‌آموزد.

تکامل کودک و نقش تغذیه در تکامل کودکان

  فراهم نمودن تغذیه مطلوب برای تمامیت رشد و تکامل کودکان کافی نیست . تغذیه مطلوب به آنها فرصت تکامل را می دهدبه طوری که 60% تغذیه استفاده شده در سال اول زندگی توسط مغز مصرف می شود این میزان در سه سالگی به 30% کاهش می یابد،اما دستیابی به تمامیت رشد و تکامل در کودکان مستلزم وجود محیط مناسب و پرمحبت توام با امنیت روانی ، توجه ومراقبت خانواده ای دلسوز ، خانه ای تمیز و محیطی عاری از خطر ، تشویق و امکان بازی کردن و یادگیری ، محافظت از بیماری و حوادث و بهره مند بودن از مراقبت های پزشکی در صورت ابتلا به بیماری نیز می باشد که اهمیت آنها خصوصاً در سالهای اولیه عمر غیرقابل انکار است .

دوره تغییرات سریع 

به نظر این همه رشد و تکامل برای کودکی در این سن‌وسال زیاد است. تغییرات کودکان در فاصله سنی یک ‌سالگی تا سه‌ سالگی به حدی است که باعث شگفتی والدین می ‌شود. درست است که کودکان برخی اهداف تکاملی عادی را در سن و مرحله مشابهی کسب می‌کنند، اما همه کودکان مثل هم نیستند و هر یک از آن ها با سرعت خاصی یاد می‌گیرند و رشد می‌کنند.  همچنین، عجیب نیست که ببینیم کودک ما در یکی از جنبه ‌های تکاملی بهتر از جنبه دیگر عمل می‌کند. برای مثال کودکی که خوب حرف می‌زند ممکن است در مهارت ‌های حرکتی درشت از همسالانش عقب بیافتند و برعکس. والدین نباید نگران شوند، چون این تفاوت ‌های تکاملی اغلب مواقع ظرف چند سال برطرف می‌شوند و نمی‌توان آنها را نشانه عقب‌ماندگی کودک دانست.

چگونه به تکامل کودک کمک کنیم ؟

والدین چگونه می‌توانند به تکامل کودکشان کمک کنند؟ در این سن پایین، بسیاری از جنبه ‌های زندگی کودک بر تکامل او اثر مثبت و منفی می‌گذارند. در اینجا به چند عامل عمده که بر تمام جنبه ‌های تکامل اثر می‌گذارند می‌پردازیم:

غذا و تغذیه

کودکان به بهانه‌گیری در انتخاب غذا شهرت دارند، اما والدین باید حتماً دقت کنند که کودکشان با غذاها و میان‌وعده ‌های مغذی تغذیه شود. به گفته آکادمی طب اطفال آمریکا، کودک باید روزی سه وعده غذا و یک یا دو میان‌وعده حاوی پروتئین، کربوهیدرات و چربی مصرف کند و باید از گروه‌ های مختلف غذایی مثل میوه ‌ها، سبزی‌ها، گوشت و غلات کامل تغذیه کند. سوءتغذیه ناشی از مصرف ناکافی غذا یا مصرف غذاهایی که مواد مغذی و معدنی کافی ندارند یا مصرف غذاهایی که شکر آنها بیش از حد زیاد است، مانع از تکامل مغز و رشد بدن می‌شود، دندان ‌ها را خراب می‌کند و کودک را با مشکل چاقی مواجه می‌کند. والدین باید مواظب باشند که نیازهای تغذیه‌ای اساسی کودک تأمین شود؛

محیط امن 

زندگی در خانه و محیط امن برای حفظ سلامتی و تکامل اجتماعی و عاطفی کودک بسیار مهم است. افسردگی مادر و سایر مشکلات سلامت روان والدین، خشونت در خانه، مصرف یا سوءمصرف مواد و فقر از جمله عوامل خطرسازی هستند که به طور بالقوه باعث عقب‌ماندگی تکاملی کودک می ‌شوند. همچنین در شرایطی که والدین هر دو شاغل هستند، انتخاب پرستار، سرپرست، مهدکودک و پیش‌دبستانی مناسب، برای تکامل کودک بسیار مهم است، چون کودک حجم زیادی از ساعات بیداری خود را با این افراد می‌گذراند. فراهم کردن محیطی امن، سالم و دلسوزانه برای کودک مسئله مهمی است، چون این محیط به رشد مهارت ‌های شناختی، مهارت ‌های حرکتی ظریف، مهارت ‌های حرکتی درشت و مهارت ‌های عاطفی و اجتماعی کودک در طول دوران خردسالی کمک می‌کند؛

بازی و تعامل

تعامل محبت‌آمیز پرستار با کودک و ایجاد فرصت جست‌وجو، خلاقیت و بازی، برای یادگیری و تکامل او اهمیت زیادی دارد. اگر کودک شما در سن مهدکودک و پیش‌دبستانی است حتماً دسترسی او به بازی ‌های خلاقانه مثل اسباب ‌بازی، کتاب و ابزارهای هنری را بررسی کنید. بازی خلاقانه علاوه بر مهارت‌ های شناختی به تکامل مهارت‌ های حرکتی ظریف نیز کمک می‌کند و توصیه می‌کنیم که کودک در بازی‌ های پرجنب‌وجوش نیز شرکت کند، چرا که این بازی ‌ها ماهیچه ‌ها را تقویت می‌کنند و به رشد مهارت ‌های حرکتی درشت کودک کمک می‌کنند. همچنین تعامل والدین و سایر مراقبین با کودک مسئله مهمی است. صحبت با او، بازی با او و تشویق کردن او، به رشد عاطفی و اجتماعی کودک کمک می‌کند. برقراری ارتباط با بزرگسالان بخش مهمی از زبان‌آموزی کودک است؛

خواب

می‌دانیم که کمبود خواب باعث بدعنقی، بهانه‌گیری و به‌طور کلی بدخلقی کودک می‌شود. خواب اساسی ‌ترین نیاز کودکان برای تکامل و رشد سالم است. خواب اثر مستقیمی بر تکامل مغز دارد. کودکان در دورانی که چهاردست‌وپا راه می‌روند هنوز هم به 11 تا 14 ساعت خواب در شبانه‌روز نیاز دارند و علاوه‌برآن، بسته به سنشان به یکی دو چرت روزانه هم احتیاج دارند. البته بدخوابی در کودکان، حتی کودکانی که مانند نوزاد آرام می‌خوابیده ‌اند، امر رایجی است. به‌تدریج آشنایی کودک با محیط اطراف بیشتر می‌شود. ترس‌ های شبانگاهی، کابوس، اضطراب جدایی، تمایل به استقلال بیشتر و بلند شدن از تختخواب بدون کمک پدر و مادر همگی عواملی هستند که در بدخوابی کودک نقش دارند. با این همه، باید کاری کنید که کودک شما از خواب کافی بهره‌مند شود؛

نگرانی ‌های پزشکی

مشکلات پزشکی ازجمله بیماری ‌های مزمن و سایر بیماری ‌های حاد ممکن است تکامل کودک را با مشکل مواجه کنند. بستری شدن در بیمارستان به طور مکرر به دلیل بیماری ‌های شدید، به تکامل اجتماعی کودک آسیب می‌زند. نقص بینایی و شنوایی نیز روی تکامل اجتماعی اثرگذار است. نکته مهمی که باید به یاد داشته باشیم این است که اهداف تکاملی و زمان رسیدن به اهداف تکاملی در  بچه ‌هایی که زودتر از موعد متولد می‌شوند در طول دوره نوزادی و اوایل یک‌سالگی با تغییراتی همراه است. یعنی اگر کودک شما سه ‌هفته زودتر از موعد متولد شده است زمان رسیدن او به اهداف تکاملی بر اساس موعد تولد تنظیم می‌شود نه زمان تولد. رشد تکاملی در اغلب بچه ‌هایی که زودتر از موعد متولد شده‌اند با رسیدن به سن دو سال و چهار ماه به سطح نرمال می‌رسد. اگر کودک شما نتوانست در این سن خود را به حد نرمال برساند احتمالاً به مداخله و حمایت بیشتری نیاز دارد؛ موضوعی که پزشک کودکتان نیز شما را به انجام آن توصیه خواهد کرد.

درباره ما 

مرکز مشاوره روانشناسی سروهانا در حیطه های ارزیابی و درمان اختلالات روانشناسی کودک، مشاوره روانشناسی نوجوان و بزرگسال و همچنین مشاوره خانواده، ازدواج، تحصیلی، شغلی و فردی با بالاترین کیفیت و زیر نظر روانشناسان و مشاوران مجرب و با تجربه آماده همراهی و ارائه خدمات به شما همراهان می‌باشد. منتظر حضور گرم شما به صورت حضوری در کلینیک سروهانا و یا به صورت غیرحضوری در اپلیکیشن فارگو هستیم.