پنج ویژگی عمده شخصیتی
بسیاری از روانشناسانِ شخصیتِ معاصر اعتقاد دارند شخصیت دارای پنج بعد اساسی است که به آنها پنج ویژگی عمده شخصیتی می‌گویند. برون‌گرایی، توافق، گشودگی به تجارب جدید، وظیفه‌شناسی و روان‌رنجوری پنج ویژگی عمده‌ای هستند که در نظریه پنج‌عاملی ذکر شده‌اند. نظریه‌های صفات در حوزۀ روانشناسی شخصیت، همیشه تلاش کرده‌اند تعداد دقیق صفت‌های شخصیتی را مشخص کنند. در نظریه‌های قدیمی، ارقام و اعداد متنوعی برای تعداد صفت‌ها وجود دارد: گوردون آلپورت 4 هزار صفت، ریموند کتل 16 صفت، هانس آیزنک 3 صفت. نظر اغلب پژوهشگران بر این بود که نظریه کتل بیش از حد پیچیده و نظریه آیزنک بیش ازحد محدود شده است. درنتیجه، نظریه پنج‌عاملی شخصیت را مطرح کردند تا بتواند صفات اصلی شخصیتی را که واحدهای سازنده ساختمان شخصیت هستند توصیف کند.
پنج بعد اصلی شخصیت چه هستند ؟
امروزه پژوهشگران به وجود پنج صفت ریشه‌ای در شخصیت انسان اعتقاد دارند. شواهد مؤید این نظریه، هرساله در حال افزایش هستند. دی‌دبلیو فیسک اولین کسی بود که در سال 1949 تحقیق روی این نظریه را آغاز کرد و سایر پژوهشگران مثل نورمن (1967)، اسمیت (1967)، گلدبرگ (1981) و مک‌کری و کاستا (1987) تحقیقات او را ادامه دادند. پنج صفت اصلی، صفات شخصیتی را به پنج گروه بزرگ تقسیم می‌کنند. با وجود حمایت‌های علمی بسیار از یافته‌های این نظریه، هنوز محققین دربارۀ فاکتورهای حاضر در این نظریه توافق ندارند. لازم به ذکر است که عوامل پنج‌گانه شخصیتی در میان دو طیف شدید و خفیف در نوسان هستند. برای مثال برون‌گرایی طیفی است که از نهایت برون‌گرایی شروع و به نهایت درون‌گرایی ختم می‌شود. در عالم واقعیت اغلب افراد جایی میان دو قطب این طیف قرار می‌گیرند. گروه‌های پنج‌گانه شخصیتی معمولاً به‌شکلی که درادامه آمده است توصیف میشوند:
گشودگی به تجارب جدید
خصوصیاتی مثل تخیل و بینش در این صفت دیده میشوند. کسانی که این صفت شخصیتی در آنها قوی است، دایره علاقه‌مندی‌های‌شان بسیار گسترده است. آنها نسبت به جهان و سایر مردم کنجکاو هستند، به یادگرفتن چیزهای جدید اشتیاق دارند و از تجربه‌‌های جدید لذت می‌برند. کسانی که این صفت در آنها قوی است تمایل بیشتری به ماجراجویی و خلاقیت دارند. کسانی که این صفت در آنها ضعیف است به استفاده از روش های سنتی تمایل بیشتری نشان می‌دهند و تفکر انتزاعی برای‌شان سخت است.
افرادی که این صفت در آنها قوی است:
- بسیار خلاق هستند.
- به تجربه چیزهای جدید علاقه دارند.
- با تمرکز، چالش‌های جدید را حل می‌کنند.
- از فکر کردن به مفاهیم انتزاعی لذت می‌برند.
افرادی که این صفت در آنها ضعیف است:
- از تغییر خوش‌شان نمی‌آید.
- از چیزهای جدید لذت نمی‌برند.
- دربرابر ایده‌های جدید مقاومت می‌کنند.
- تخیل قوی ندارند.
- از مفاهیم انتزاعی و تئوری خوش‌شان نمی‌آید.
وظیفه شناسی
اندیشه‌ورزی قوی، مهارت در کنترل تکانه‌ها و رفتار هدفمند، ویژگی‌های استاندارد این بعد شخصیتی هستند. افرادی که حس وظیفه‌شناسی آن ها قوی است دوست دارند منظم باشند و به جزئیات توجه کنند. آنها پیش از انجام هرکاری برنامه‌ریزی می کنند، به اثر رفتارشان بر دیگران دقت می‌کنند و به زمان پایان کارها توجه دارند.
افرادی که این صفت در آنها قوی است:
- باحوصله برای انجام کارها آماده میشوند.
- کارهای مهم را بلافاصله انجام می‌دهند.
- به جزئیات توجه می‌کنند.
- از داشتن برنامه زمان‌بندی لذت می‌برند.
افرادی که این صفت در آنها ضعیف است:
- از برنامه و طرح خوش‌شان نمی‌آید.
- خرابکاری می‌کنند و حواس‌شان به کارها نیست.
- چیزهایی را که برده‌اند برنمی‌گردانند یا آنها را سرجای خود قرار نمی‌دهند.
- کارهای مهم را به‌تعویق می‌اندازند.
- نمی‌توانند کارهای محوله یا ضروری را به پایان برسانند.
برون گرایی
هیجان، اجتماعی بودن، پرحرفی، قاطعیت و ابرازاحساسات ویژگی‌های این صفت هستند. افرادی که صفت برون‌گرایی در آنها قوی است اهل رفت‌وآمدند و از حضور در موقعیت‌های اجتماعی انرژی می‌گیرند. بودن در کنار دیگران برای آنها انرژی‌بخش و هیجان‌آور است. افرادی که صفت برون‌گرایی در آنها ضعیف است (درون‌گرا هستند) تمایل بیشتری به خاموشی دارند و اشتیاق آن ها برای حضور در موقعیت های اجتماعی ضعیف است. حضور در اجتماع انرژی آن ها را تخلیه می‌کند و این افراد برای بازگرداندن انرژی خود باید مدتی را در تنهایی و سکوت بگذرانند.
افرادی که این صفت در آنها قوی است:
- دوست دارند در مرکز توجه دیگران باشند.
- دوست دارند سر صحبت را باز کنند.
- از آشنا شدن با افراد جدید لذت می‌برند.
- دوستان و آشناهای زیادی در جامعه دارند.
- دوست شدن با افراد جدید برای‌شان آسان است.
- احساس می‌کنند در حضور دیگران انرژی‌شان بیشتر می‌شود.
- بدون اینکه فکر کنند حرف می‌زنند.
افرادی که این صفت در آنها ضعیف است:
- تنهایی را ترجیح می‌دهند.
- حضور در اجتماع برای مدت زیاد آنها را خسته می‌کند.
- باز کردن سر صحبت برای‌شان سخت است.
- از خوش‌وبش بیزار هستند.
- اول بادقت فکر می‌کنند بعد حرف می‌زنند.
- دوست ندارند در مرکز توجه دیگران باشند.
موافق بودن
اعتماد، نوع‌‌دوستی، مهربانی، محبت و سایر رفتارهای مطلوب اجتماعی از ویژگی‌های این بعد شخصیتی هستند. کسانی که این صفت در آنها قوی است همکاری بیشتری با دیگران دارند، اما کسانی که این صفت در آنها ضعیف است بیشتر به رقابت و حتی گاهی فریبکاری تمایل دارند.
افرادی که این صفت در آنها قوی است:
- به دیگران علاقه زیادی نشان می‌دهند.
- دلسوز دیگران هستند.
- نگران دیگران هستند و با آنها احساس همدلی می‌کنند.
- کمک به شادی دیگران و شرکت در شادی دیگران برای‌شان لذت‌بخش است.
- به کسانی که نیازمند کمک هستند کمک می‌کنند.
افرادی که این صفت در آنها ضعیف است:
- علاقه چندانی به دیگران ندارند.
- به احساسات دیگران اهمیتی نمی‌دهند.
- مشکلات دیگران برای‌شان خیلی مهم نیست.
- با توهین و تحقیر با دیگران رفتار می‌کنند.
- دیگران را وسیله رسیدن به اهداف خود قرار می‌دهند.
روان رنجوری
غمگین بودن، دمدمی‌مزاج بودن و بی‌ثباتی عاطفی ویژگی‌های این صفت شخصیتی هستند. کسانی که این صفت در آن ها قوی است به‌طور معمول با تغییرات خلقی ناگهانی، اضطراب، بدخلقی و ناراحتی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. کسانی که این صفت در آنها ضعیف است، ثبات بیشتری دارند و تاب‌آوری عاطفی آن ها بهتر است.
افرادی که این صفت در آنها قوی است:
- استرس زیادی دارند.
- نگرانی‌های‌شان زیاد است.
- زودرنج هستند.
- تغییرات خلقی آنها شدید و ناگهانی است.
- احساس اضطراب دارند.
- برگشت به زندگی عادی پس از روبرو شدن با حوادث استرس‌زا برای‌شان سخت است.
افرادی که این صفت در آنها ضعیف است:
- ثبات عاطفی دارند.
- در مواجهه با استرس عملکرد خوبی دارند.
- به‌ندرت احساس غم یا افسردگی می‌کنند.
- زیاد به خود نگرانی راه نمی‌دهند.
- بسیار آرام و خونسرد هستند.
آیا صفت های پنج گانه فراگیر و جهانی هستند ؟
مک‌کری و همکارانش فهمیده‌اند که صفت‌های پنج‌گانه تاحدود زیادی فراگیر هستند. در پژوهشی که روی 50 فرهنگ مختلف انجام شد مشخص شد که مدل پنج عاملی می‌تواند به‌درستی ویژگی‌های شخصیتی را توضیح دهد. حالا بسیاری از روانشناس‌ها با استناد به این پژوهش اعتقاد دارند که مدل پنج عاملی شخصیت نه‌تنها فراگیر است، بلکه ریشه بیولوژیکی نیز دارد. روانشناس، دیوید باس، توضیحی فرگشتی برای ویژگی‌های پنج‌گانه شخصیتی ارائه داده است. وی می‌گوید این صفت‌ها نشان‌دهنده ویژگی‌های مهمی هستند که دورنمای اجتماعی ما را شکل می‌دهند.
چه عواملی روی صفت های پنج گانه تاثیر می گذارند ؟
طبق پژوهش‌ها هم عوامل محیطی و هم عوامل بیولوژیکی در شکل‌گیری شخصیت ما نقش دارند. مطالعه روی دوقلوها نشان می‌دهد که هم محیط و هم تربیت در رشد صفت‌های پنج‌گانه شخصیتی نقش دارند. در پژوهشی که اثر عوامل محیطی و ژنتیکی بر صفت‌های پنج‌گانه را بررسی می‌کرد 123 دوقلوی همسان و 127 دوقلوی ناهمسان مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که برون‌گرایی 53 درصد، موافق بودن 41 درصد، وظیفه‌شناسی 44 درصد، روان‌رنجوری 41 درصد و گشودگی 61 درصد از طریق وراثت منتقل میشوند. همچنین پژوهش‌های طولی نشان می‌دهند که ویژگی‌های پنج‌گانه شخصیتی در طول بزرگسالی نسبتاً ثابت می‌مانند. در پژوهشی که روی افراد شاغل انجام شد مشخص شد که شخصیت در طول دوره چهارساله ثابت باقی می‌ماند و رویدادهای سخت زندگی تغییر چندانی در آن ایجاد نمی‌کنند. مطالعات نشان می‌دهند که بلوغ ممکن است روی صفت‌های پنج‌گانه اثر بگذارد. با بالا رفتن سن از شدت برون‌گرایی، روان‌رنجوری و تمایل افراد به تجربه چیزهای جدید (گشودگی) کاسته می‌شود. برعکس، موافق بودن و وظیفه‌شناسی افراد قوی‌‌تر می‌شود.
درباره ما
مرکز مشاوره روانشناسی سروهانا در حیطه های ارزیابی و درمان اختلالات روانشناسی کودک، مشاوره روانشناسی نوجوان و بزرگسال و همچنین مشاوره خانواده، ازدواج، تحصیلی، شغلی و فردی با بالاترین کیفیت و زیر نظر روانشناسان و مشاوران مجرب و با تجربه آماده همراهی و ارائه خدمات به شما همراهان می‌باشد. منتظر حضور گرم شما به صورت حضوری در کلینیک سروهانا و یا به صورت غیرحضوری در اپلیکیشن فارگو هستیم.