توسعه فردی
به چه افکاری مزاحم می‌گوییم؟
همه‌ی ما با افکار مزاحمی درگیر بوده ایم و برای رهایی از افکار مزاحم تلاش کرده ایم. گویی این افکار منشأ بیرونی دارند و خارج از اراده و تفکر ما القا می شوند. محتوای این افکار ممکن است غریب ، مضحک یا ترسناک باشند. در برخی مواقع این افکار بعد از هجوم ناگهانی ، محو می شوند و گاهی هم باقی می مانند. افکار مزاحم می تواند شامل نگرانی در مورد اتفاقی که ممکن است برای شما یا فردی که برای شما مهم است بیفتد، اشتباهی که ممکن است مرتکب شوید یا رفتار ناگهانی و تکانشی که ممکن است در یک موقعیتی از شما سربزند و … باشد. برای برخی افراد حضور این افکار می تواند مانند یک اضطراب شدید باشد یا در مواقعی حتی حمله وحشت زدگی (Panic Attack) را به دنبال داشته باشد. این گونه از افکار مزاحم به گونه ای تجربه می شوند که گویی خود اضطراب هستند و کار کردی جز شعله ور کردن آتش اضطرابی که شما در حال تجربه آن هستید ، ندارند. با این حال گونه‌ی دیگری از این افکار وجود دارند : افکار مزاحم ناخواسته….. این ها افکار چسبنده ای هستند که اضطراب شدیدی تولید می کنند. به نظر می رسد که این افکار از ناکجا هجوم می آ‌ورند و با خود ترس و اضطراب ، احساس گناه ، رقت و بدبختی را یدک می کشند.
چرا افکار مزاحم تا این حد آزار دهنده هستند؟
محتوای این افکار ناخوشایند گاهی بر سکس و خشونت یا تصاویر نامقبول اجتماعی متکی است. مثال هایی رایج از این مدل افکار شامل: کشتن یک نفر ، شکنجه حیوانات و آدمی زاد ، قتل یا تجاوز به کودک ، پرت کردن خود یا دیگری از پنجره یا جلوی قطار ، تجاوز و تعدی به دیگران ، در آوردن لباس در محیط عمومی ، گرفتن ناگهانی دست دیگران و … بعضی افکار به شک های ناگهانی اطلاق می شوند مثل : ” آیا اشتباهی از من سر زد که من متوجهش نشدم؟ ” ، ” اگر آن کسی نباشم که به دیگران نشان می دهم چه می شود؟ ” موارد ذکر شده همه‌ی مثال های موجود نیست اما بینش خوبی در مورد این افکار به ما خواهد داد. افرادی که این افکار ناخواسته را تجربه می کنند نگران این هستند که مطابق با تصاویری که در ذهن دارند دست به رفتاری مشابه با آن تصاویر بزنند یا احساس شرم و گناه از داشتن چنین افکاری دارند بنابراین به صورت راز مُهر و موم شده آن را نگه می دارند. مشکل افرادی که با این افکار دست و پنجه نرم می کنند این است که محتوای این افکار به شدت ترسناک و تهدید کننده است. این افراد نا امیدانه سعی می کنند که از شر این افکار خلاص شوند که نتیجتاً بر عکس عمل می کنند ، هر چه قوی تر سعی کنید که این افکار را سرکوب و خنثی کنید چسبندگی آنها بیشتر می شود.
راه های رهایی از افکار مزاحم
کسانی که از این افکار رنج می برند نیاز دارند که افکار جایگزین جدیدی را انتخاب کنند. ( این که بدانند محتوای این افکار بیهوده و غیر مرتبط است.) به صورت مجازی تمام افراد افکاری با محتوای عجیب و غریب ، شنیع ، آزار دهنده و خشن دارند. مغز ما گاهی افکار باطل تولید می کند که به اسم تفاله های هوشیاری معروفند. این فکرها بی معنی هستند. اگر این افکار را جدی نگیرید و اجازه جریان داشتن بدون کنترل به آنها بدهید در سیالی امواج افکار دیگر موجود هوشیاری ، شسته و غرق خواهند شد. در واقعیت یک فکر حتی ترسناک ترین فکر یک تکانه نیست. کسانی که افکار ناخواسته دارند مشکلات کنترل تکانه (Impulse control) ندارند، بلکه مشکل کنترل بیش از حد دارند. آن ها سعی می کنند که افکارشان را کنترل کنند و همه‌ی ما می دانیم که بعد از اینکه از ما خواسته می شود به فیل صورتی فکر نکنیم چه اتفاقی خواهد افتاد. در حالی که اضطراب ، احساسات ناشی از این افکار ناخوشایند را برای مدتی محو می کند زیرا این فکر القا می شود که شاید افکار پلیدی داشته باشم اما خسارت آن را با اضطرابم جبران می کنم ، اما این حالت موقتی است و بعد از مدتی این چرخه معیوب ممکن است به رفتاری عادت گونه تبدیل شود ، یعنی هر وقت که این افکار را دارم برای دور کردن این افکار اضطراب می گیرم. بهترین راه‌حل کاهش اضطراب نیست بلکه کاهش حساسیت به این نوع از افکار است. افکار مزاحمی که با آن ها درگیر می شوید ، نگران آن ها هستید ، کشمکش می کنید یا سعی در منطقی جلوه دادن آن دارید ، تقویت می شود. همچنین با دوری کردن از این افکار باعث رشد و پر و بال گرفتن آنها می شوید. این افکار را به حال خود بگذارید ، به گونه ای با آن ها رو به رو شوید که گویی فاقد اهمیت هستند ، خواهید دید بعد از مدت کوتاهی حذف می شوند.
5 تکنیک کاربردی برای رهایی از افکار مزاحم
این افکار را “مزاحم” خطاب کنید.
به خود یاد آوری کنید که این افکار اتوماتیک ، بی اهمیت و تعریف کننده شما نیستند.
این افکار را در ذهن خود بپذیرید. به هیچ عنوان سعی نکنید که آن ها را به زور از فکر خود بیرون کنید.
به زمان اجازۀ گذر دهید، این افکار بعد از زمان مشخصی ناپدید می شوند.
به کارهای جاری خود ادامه دهید و بگذارید اضطراب در بدن شما جریان داشته باشد.
مواردی که نباید انجام دهید:
این افکار را نشخوار نکنید.
سعی در بیرون انداختن آن ها از سر خود نداشته باشید.
سعی نکنید که حتما بفهمید این افکار چه معنایی دارند.
در نگاه اول شاید رعایت این موارد سخت باشد اما با چند هفته تمرین مستمر شانس بزرگی خواهید یافت که کاهش شدت و دفعات این افکار مزاحم را تجربه کنید.رهایی از افکار مزاحم و خاطرات آزار دهنده
همان طور که می دانید در بستر فارگو وبینار و کارگاه های آنلاین برگزار می شود. وبینار “رهایی از افکار مزاحم و خاطرات آزار دهنده” با تدریس جناب آقای دکتر عنایت‌اله شهیدی، پزشک و روانشناس بالینی و عضو انجمن بین المللی هیپنوتیزم برگزار شد. جلسه نخست این وبینار با مقدمه معرفی افکار مزاحم شروع می شود و در ادامه به علت شناسی این افکار در وبینار پرداخته می شود. در جلسه دوم آموزش راهکارهایی بر اساس تکنیک های هیپنوتیزم ارائه می شود و در پایان یک اجرای عملی همراه با تکنیک های آموزشی اجرا می‌شود.
عناوین مباحث رهایی از افکار مزاحم در وبینار دکتر شهیدی:
هر آسیب یا اختلال روانی ریشه در چهار مؤلفه مشترک بین تمامی انسان ها دارد:
1.زیستی: شامل مجموعه ژن هایی که ویژگی هایی را برای ما رقم می زنند که عمدتاً بخش عمده ی آن از والدین منتقل می شود مثل رنگ چشم ، قد ، وزن و…
2.روانی: ساختار روانشناختی و شخصیت منحصر به فردی که من و دیگری را از هم متمایز می کند.
3.اجتماعی: دلالت بر یادگیری های ما در طول سال های اولیه زندگی که نقش بسیار مهم تری در قیاس با سال های بعدی ایفا می کند دارد ، یعنی به یاد گیری و فرآیند اجتماعی شدن ما اشاره دارد.
4.معنوی: به باورها و اعتقادات ما در حوزۀ معنویت اشاره دارد.
با معرفی و شناخت اجمالی این چهار حوزه اکنون می توانیم عنوان کنیم که در مجموع میزان مقاومت و آسیب پذیری ما در مقابل مشکلات و آسیب ها محدود به فرآیند رشد ما در این چهر حوزه می باشد. افکار مزاحم گروهی از افکار و تصاویر خود آیند منفی هستند که به طور مکرر در ذهن حضور دارند و ما قصد داریم که از شر این افکار خلاص شویم اما راه گریزی نیست. به تعبیر دیگر علی رغم میل ما برای عدم حضور این افکار ، راه خود را برای حضور در هوشیاری پیدا خواهند کرد. خاطرات آزار دهنده اما به رویداد هایی اطلاق می شود که همراه با هیجانی مخرب در حافظه ثبت شده اند. یعنی خاطرات آزار دهنده فقط فکر ما نیستند بلکه اتفاقاتی هستند که به علل گوناگون با هیجانات مخربی در روان ما ذخیره شده اند. برای تغییر در این مکانیزم های معیوب ابتدا لازم است معرفی مختصری در مورد حافظه و نحوه کارکرد آن داشته باشیم. ساختار حافظه در انسان باز ساختاری یا Reconstructive است. به این شکل که هر بخشی از یک خاطره در محل مشخصی از مغز ثبت و ذخیره می شوند و این اجزای مختلف در زمان یاد آوری یک خاطره به صورت یک کل منسجم از نقاط مختلف مغز گرد آوری و باز آفرینی می شوند. حافظه متأثر از خلق می باشد و اگر در هنگام بازسازی یک خاطره حال خوبی داشته باشیم وجوه مثبت خاطرات بیشتر در ذهن متبادر می شوند تا وجوه منفی. همچنین اگر در زمان این بازسازی خاطره افسرده حال و بی رمق باشیم متعاقباً کفه ی خاطرات ناخوشایند بیشتر سنگینی خواهد کرد. به این شکل است که خاطره ای ناخوشایند همیشه با اختلالاتی مثل PTSD همراه نیستند ، زیرا مغز در بسیاری موارد توسط سیستم هایی که در بالا ذکر شد فشار این خاطرات و حوادث را کم می کند. طبیعی است که در صورت بروز مشکل هنگام مواجهه با رویداد های آسیب زا می توان نتیجه گیری کرد که یا فشار اتفاق بیش از حد انتظار و تحمل بوده یا به دلیل چهار عامل ذکر شده در بالا توانایی تطابق و سازگاری با مشکلات در سطح پایین تری قرار داشته است.
ادامه این مطالب و به کارگیری راه های عملی برای سازگاری بیشتر با خاطرات ناخوشایند را می توانید در وبینار برگزار شده در فارگو با عنوان “رهایی از افکار مزاحم و خاطرات آزار دهنده” مشاهده فرمایید.
درباره ما
مرکز مشاوره روانشناسی سروهانا در حیطه های ارزیابی و درمان اختلالات روانشناسی کودک، مشاوره روانشناسی نوجوان و بزرگسال و همچنین مشاوره خانواده، ازدواج، تحصیلی، شغلی و فردی با بالاترین کیفیت و زیر نظر روانشناسان و مشاوران مجرب و با تجربه آماده همراهی و ارائه خدمات به شما همراهان می‌باشد. منتظر حضور گرم شما به صورت حضوری در کلینیک سروهانا و یا به صورت غیرحضوری در اپلیکیشن فارگو هستیم.
دیدگاه شما :